Türkiye’nin dört bir yanından siz de enfes lezzetler deneyip, yöresel ürünlerinin bulunduğu tezgahları gezmiş olabilirsiniz. Zaten seyahatlerde de bundan daha keyifli bir aktivite var mı? Yurt içi ve yurt dışında farklı şehirler gezip, oralara özgü tatları denemek, yemeklerini, tatlılarını tatmak ve keşfetmek, seyahatlerin en güzel yanı olabilir. Eğer siz de gurme seyahatlere sıklıkla çıkanlardansanız ya da kültür seyahatlerinizi yepyeni mutfaklar tanıyarak fırsata çeviriyorsanız, Türkiye’nin tarihten bu yana gelenekselleşmiş enfes lezzetlerini tatma, seyahat ettiğiniz coğrafyada geleneksel yöntemlerle yetiştirilen ürünleri yerinde görme ve satın alma fırsatı bulabilirsiniz. Şimdiden iştahı kabaranlar, derhal en ucuz uçak biletleri için sorgulamalarını yapabilirler; onları tutmayalım. Hemen bir seyahat organize edip, sevdiklerinizle birlikte hem tadıp hem keyifle keşfedebileceğiniz bir Türkiye turu harika olmaz mıydı?
Elbette yöreler yalnızca mutfaklarıyla ve lezzetleriyle meşhur değil. Türkiye’nin geleneksel el sanatları, yalnızca bir bölgeye özgü yetiştirme yöntemlerine tabi tutulan bitkileri de oldukça yoğun ilgi görüyor. Bu nedenle dünyanın farklı yerlerine, Türkiye’den ihraç edilen pek çok ürün bulunuyor. Bunun yanında, tüm bu ürünlerin yapılışı, oluşturulma hikayesi ve geleneksel yöntemlerin uygulanışı da son derece büyük birer merak konusu. Dolayısıyla ürünlerin ihraç ediliyor olması, ürünün kullanılıp deneyimlenmesi de kullanıcı için yeterli olmuyor. Türkiye’ye, bu ürünlerin yetiştirildiği topraklara seyahat etmek, o şehirleri tanımak artık birer tutku haline geliyor. Siz de bu şekilde düşünüyor olabilirsiniz. Üstelik artık yöresel ürünlerin pek çoğu için artık hem kullanıcı olarak içinizi rahat ettirecek hem de seyahat edip, görmek istediğiniz üretim aşamalarında hayal kırıklığına asla uğramayacağınız bir tescil yöntemi olduğunun altını çizelim. İşte birazdan sizlere bu tescilden ve tescilli ürünlerden bahsedeceğiz.
Dünyanın farklı yerlerinde de uygulanan ve her ülkenin kendi mevzuatına uygun koşullar gerçekleştiği zaman başvurular karşılığında, belli coğrafi sınırlar içerisindeki bölgelere söz konusu ürünlerle ilgili tescil işaretleri veriliyor. Buna da coğrafi işaretler deniyor. Coğrafi işaretler, o ülkede, belli bir bölge, yöre, alan içerisinde ayırt edici özelliklere sahip, belli yöntemler uygulanarak üretilen doğal ürünler, o ürünlerden elde edilen yiyecek veya içecekler, tarım, maden, el sanatları ve sanayi gibi alanlarda ortaya çıkarılan ürünlere verilebiliyor. Türkiye’de de şimdiye kadar tescil almış 320’nin üzerinde ürün bulunuyor.
Bununla birlikte Avrupa Birliğinden onaylı coğrafi işaretler de bu tescil serüveninin uluslararası alana taşınması ve dünyada kabul görmesi için önemli bir aşamaya işaret ediyor. Bugün Türkiye’nin Avrupa Birliğinden onaylı coğrafi işaret almış üç ürünü bulunuyor. Bunlar Aydın inciri, Malatya kayısısı ve Gaziantep baklavası. Ancak elbette bu daha başlangıç. Dünyaya baktığımız zaman bugün diğer pek çok ülkede bunun 300’lü rakamlarla telaffuz edildiğini görebiliyoruz. Türkiye için de daha fazla başvurunun yapılması ve daha fazla ürünün dünyaya tanıtılması için çalışmaların sürdüğünü biliyoruz.
Coğrafi işaretler, ülke sınırları içerisinde geçerli oluyor. Ancak dünyada tanıtımları coğrafi işaretli olarak gerçekleştiği zaman, çok daha fazla güven veriyor ve ilgi görüyor. Bir ürünün coğrafi işaret alması, o ürünün kalitesinin korunmasını, bilinen özellikleriyle üretiminin sürdürülmesini, söz konusu üretimin yapıldığı yöre ya da alandaki kişilerin bu korumadan öncelikle yararlanmasının sağlanmasını ve tabii ki ülkenin bu tür kültürel ve milli değerlerinin de korunmasını sağlıyor. Dolayısıyla coğrafi işaretler yalnızca tüketiciyi değil, ulusal bir meseleyi işaret ediyor.
Türkiye’de coğrafi işaretli ürünler arasında neler yok ki… Öncelikle her coğrafi bölgeden pek çok ürünün coğrafi işaretli olduğunu hatırlatmakta fayda var. Sürmene bıçağından İspir fasulyesine, Adıyaman’ın Çelikhan tütününden Mersin cezeryesine çok geniş bir yelpazeden ve farklı alanlardaki ürünlerden söz etmek mümkün. Birazdan bu 310’un üzerinde coğrafi işaretli ürünlerden bir kısmına bu yazıda yer vereceğiz. Siz de dilerseniz uygun uçak bileti veya otobüs biletlerinizi ayarlayabilir ve coğrafi işaretli ürünlerle öne çıkan birbirinden güzel şehirlere seyahatlerinizi planlayabilirsiniz.
İşte Türkiye’nin coğrafi işaretli ürünlerinden bazıları ve onların üretildiği birbirinden güzel şehirler…
İçindekiler
1- Aydın
Ege Bölgesi’nin birbirinden güzel turizm destinasyonlarına ev sahipliği yapan, efeler diyarı Aydın, tarih meraklılarının ve kültür turizmi tutkunlarının uğrak noktası konumunda. Kuşadası, Didim, Söke gibi birbirinden güzel ilçeleri, modern şehir hayatının yanında sunduğu geleneksel tatları ve tarihi dokusuyla göz kamaştıran bir şehir. Elbette başta Ege mutfağına özgü enfes yemeklerin sofralarda yerini aldığından şüphe yok. Pazarları taptaze yeşilliklerle, yörede yoğunlukla yetiştirilen mis kokulu sebze ve meyvelerle dolup taşıyor.
Aydın’da köy ve kasabalarda yoğunlukla ürünlerin geleneksel üretiminden vazgeçilmiyor. Ancak Aydın’ı asıl öne çıkaran coğrafi işaretli ürünleri Aydın inciri ve Aydın kestanesi oluyor. Özellikle Aydın inciri, Avrupa Birliğinden de coğrafi işaret tescili alması bakımından dünyaya adını duyurmayı başarıyor.
Herhangi bir işlemden geçmemiş olması ve tamamen doğal yöntemlerle üretiliyor olması elbette tüm coğrafi işaretli ürünlerin şartı. Ancak bu şekilde tamamen doğal üretim incir ve kestanenin lezzetini, onlarla yapılan yemeklerin, tatlıların damak tadınızı ne kadar şımartacağını da önceden kestirebilmeniz çok zor. Bu nedenle Aydın’a siz de mutlaka uğrayın ve coğrafi işaretli bu ürünlerden mutlaka satın almayı, özellikle sağlıklı beslenmek, ömrü uzatırken lezzetten ödün vermemek için sevdiklerinizle de bu ürünleri paylaşmayı ihmal etmeyin.
2- Ayvalık, Balıkesir
Türkiye’de turizmin önemli merkezlerinden biri olan Balıkesir, özellikle ilçelerinde her yıl milyonlarca turisti ağırlıyor. Kıyıları her yıl, dört mevsim tatilcilerin gözdesi olarak öne çıkıyor. Özellikle Ayvalık’ın kuşkusuz ki seyahat tutkunlarındaki yeri ayrı. Eşsiz manzaralar sunan doğası, zeytin ağaçlarının uzandığı geniş bahçeleri, küçük geleneksel Rum evleri, butik dükkanların, tezgahların sıralandığı sokaklarıyla Ayvalık, gönülleri fethetmeye devam ediyor.
Elbette zeytin ağaçlarından bahsetmişken, hemen konuyu coğrafi işaretlere bağlıyoruz ve Ayvalık zeytinyağıyla devam ediyoruz. Ayvalık zeytinyağının lezzetini keşfettiğinizde onu diğer zeytinyağlarından kolaylıkla ayırt edebilir ve bu coğrafi işaretli enfes üründen kolay kolay vazgeçemeyebilirsiniz. Ancak şunun altını çizmekte fayda var ki coğrafi işaret alan benzer ürünler de elbette kendine özgü lezzetlere sahip olacaktır. Tabii Ayvalık zeytinyağının tadı damağınızda, lezzet hafızanıza imzasını bırakacaktır.
3- Elazığ
Türk Patent Enstitüsü’nden coğrafi işaret tescili alan bir diğer ürüne ve onun bulunduğu coğrafyaya geçiyoruz. Elazığ, Doğu Anadolu’nun güzel illerinden biri olan, tarihte Anadolu’yu Mezopotamya’ya bağlayan kervan yollarının geçtiği güzergah üzerinde kalması bakımından, onlarca farklı kültüre ev sahipliği yapmış, her kültürü hoşgörüyle kucaklamış bir şehir. Geleneksel özelliklerine sahip çıkan ve yöresel yemekleri, türküleri, halk oyunları, sanatları ve daha pek çok değerleriyle seyahatseverleri ağırlamaya devam ediyor.
Elazığ’ın coğrafi işaretli ürünü öküzgözü üzümü de geleneksel yöntemlerle üretilmeye ve bu üzümlerle değerli bir şarap üretimi merkezi olarak çalışmalarını sürdürmeye devam ediyor. Türkiye’de yetiştirilen en iri üzüm olan öküzgözü, kırmızı ve son derece lezzetli bir üzüm çeşidi. Yıllandırılmaya uygun, yoğun ve kalıcı aromasıyla öküzgözü üzümü, adını koyu renginden alıyor. Gurme seyahatlerin önemli bir merkezi olarak anılan Elazığ’ı siz de mutlaka ziyaret edin. Şarap tadımı ya da öküzgözü üzümlerinin efsane lezzeti de bu seyahat için sizce de tek başına yeterli değil mi?
4- Afyonkarahisar
Lezzet duraklarından ve yöresel tatlardan bahsederken, Afyonkarahisar’dan geçmemek olur mu? Adı artık otobüs seyahatleriyle bir anılan, karayolu üzerinden yapılan yolculukları daha keyifli ve lezzetli hale getiren Afyonkarahisar, kaplıcaların, sucuğun ve pastırmanın başkentlerinden biri. Ancak biz birazdan sizlere Afyonkarahisar’ın bambaşka bir lezzetinden, coğrafi işaretli bir diğer ürününden bahsedeceğiz.
Mis gibi süt kokan, tadı damakları şenlendiren, Afyonkarahisar’daki tatlıları hem görüntüsü hem de enfes tadıyla taçlandıran Afyonkarahisar kaymağını daha önce hiç tatmış mıydınız? Eğer henüz bu lezzeti keşfetmediyseniz, yolunuzu mutlaka Afyonkarahisar’a düşürün ve rotanıza bu kültür turizmi merkezlerinden biri olan, güzeller güzeli şehri ekleyin. Bize hak vereceksiniz.
5- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Yavru vatan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, yaz tatillerinin vazgeçilmez rotalarına ev sahipliği yapıyor. Birbirinden güzel turizm merkezleri ve tabii ki büyüleyici kıyıları, bunda etkili oluyor. Eğer siz de yaz tatili için alternatiflerinizi değerlendiriyor ve planlarınızı yapıyorsanız, ucuz uçak bileti seçeneklerinizi değerlendirin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin güzel kıyılarını bir ziyaret edin. Ve elbette enfes hellim peynirinden tatmadan da dönmeyin!
Kıbrıs hellim peyniri, tattığınız diğer hellim peynirlerinden çok daha lezzetli ve size gerçek bir gurme deneyimi kazandıracak. Elbette satın alıp, evinize götürmeyi, hatta sevdiklerinizle de paylaşmayı unutmayın. Özellikle hafta sonu kahvaltılarında, mis gibi ızgara hellim sizce de harika olmaz mı?
6- Isparta
Isparta’dan bahsedince sizin de gözünüzün önüne toz pembe bir rüya gibi uzanan gül bahçeleri ve burnunuza mis gibi gül suyu kokusu geliyor mu? O halde Isparta’nın dünyaca meşhur coğrafi işaretli ürününün gül olması sizi şaşırtmayacaktır. Isparta’nın dünyaya açılan, yöresel markalarının oluşmasında önemli bir rol oynayan Isparta gülleri, mis kokusu ve görüntüsüyle farkını ortaya koyuyor.
İki gül çeşidinin birleşiminden, melez bir yapıya sahip olan Isparta gülleri özenle yetiştiriliyor. Daha sonra kozmetik alanında gül yağı, gül suyu, içeriğinde bitkinin özlerinin kullanıldığı kremler imal edilirken, gül şerbeti, gül reçelleri ve gül lokumu gibi ürünler de lezzetiyle Isparta’yı ziyaret edenlerin hafızalarına kazınıyor. Eğer siz de hem kültür turizmi yapıp hem de seyahat ettiğiniz destinasyonda çılgınca alışveriş yapmayı planlıyorsanız, kozmetikten gıdaya Isparta harika bir tercih olacaktır.
Türkiye’nin kayak merkezleriyle anılan ve spor turizminin önemli bir rotasını oluşturan Erzurum da coğrafi işaretli ürünüyle seyahatinize sağlık ve lezzet katmaya aday. Erzurum’da bağ bozumuyla birlikte, odun ateşi üzerinde ağır ağır kaynatılarak elde edilen, muhteşem lezzeti Karnavas dut pekmezi, Erzurum’un Karnavas köyünde yapılıyor.
Karnavas dut pekmezini diğer dut pekmezlerinden ayıran özellikleri arasında kendine özgü kokusu ve kıvamı bulunuyor. Siz de özellikle kış seyahatlerinizde Erzurum’u tercih edecek ve birbirinden güzel tarihi yerlerini, lezzetlerini keşfetmek ve kayak yapmak için Erzurum’a gidecekseniz, hem kışı sağlıklı bir şekilde geçirmek hem de yepyeni bir lezzetle tanışmak için Karnavas dut pekmezini deneyebilirsiniz.
8- Kars
Son yılların en popüler seyahat rotalarından biri haline gelen, Doğu Anadolu’nun güzel şehri Kars, kış seyahatlerinin vazgeçilmez destinasyonlarından biri haline geldi. Tarihi güzellikleriyle karlar altında göz kamaştıran görüntüler oluşturan, ilçelerinde de tarihin izlerini taşımaya ve geleneklerini korumaya devam eden şehir, bir masal diyarını andırıyor.
Bununla birlikte tıpkı diğer coğrafi işaretli ürünlerin bulunduğu yörelerde olduğu gibi Kars’ı da gurme seyahatler için ziyaret edenlerin sayısı oldukça fazla. Bunda yöresel mutfağının yanı sıra kuşkusuz ki dünyaca ünlü Kars kaşar peynirinin de etkisi büyük. Peki siz Kars için uygun uçak bileti sorgulamalarınızı yaptınız mı? Yıllardır Kars kaşar peyniri üretimi ve satışı yapan o eski dükkanlardan siz de Kars kaşar peyniri tadımı yapabilir, satın almak için dilediğiniz kadar kestirebilirsiniz. Kars seyahatinizin tadı damağınızda kalacak.
9- Pervari, Siirt
Güneydoğu Anadolu’dan bir şifa kaynağı! Tarihin ilk çağlarından bu yana pek çok farklı uygarlığa ev sahipliği yapmış olan ve günümüzde de tarihin izlerini taşırken, geleneksel lezzetlerini ve bu lezzetleri üretim yöntemlerinden vazgeçmeyen şehirlerden biri de Siirt. Siirt’in milattan önceki dönemlerden Osmanlı’ya uzanan hikayelerle yoğrulmuş topraklarında bugün çok özel ürünler yetiştiriliyor ve dünyanın dört bir yanından seyahat tutkunları özel lezzetlerle Siirt’te buluşuyor.
Bunlardan biri de coğrafi işaretli Pervari balı. Siirt’in Pervari ilçesinde yetiştirilen karakovan balı Pervalı balı, lezzetiyle tadanları büyülerken aynı zamanda şifa dağıtıyor. İştah açıcı, enerji verici, cilt hastalıklarını, kalp ve damar hastalıklarını, saç derisi sorunlarını, kısacası pek çok sağlık sorununu çözmede destekçi oluyor. Siirt’i ziyaret etmek ve birbirinden güzel yerlerini, köylerini, kasabalarını keşfetmek için sizce de tam zamanı değil mi?
10- Safranbolu
Safranbolu’ya gitmek için sizce herhangi bir nedene ihtiyaç var mı? Her mevsim ayrı güzel, ayrı büyüleyici sokakları, geleneksel mimarinin eşsiz birer eseri olan evleri ve çok daha fazlası Safranbolu’da sizleri bekliyor.
Üstelik Safranbolu, adından da anlaşılabileceği gibi safranın Türkiye’deki başkenti. Çok değerli bu baharatı alabileceğiniz aktarlar, tarihi bu dokuyla bir araya gelince büyüleyici bir baharat diyarına yolculuk etmiş hissini uyandırıyor. Siz de Safranbolu seyahatinizi bir an önce planlayın; ucuz otobüs bileti fiyatlarını hemen değerlendirmeye başlayın.
Türkiye’nin dört bir yanı cennet ve bu cennet sizi birbirinden cazip coğrafi işaretli ürünlerle bekliyor. Dilerseniz Türk Patent Enstitüsü’nün resmi sayfasını ziyaret ederek, buradan coğrafi işaretli tüm ürünleri görüntüleyebilir, rotanızı bu şekilde de oluşturabilirsiniz. En ucuz uçak biletleri ve en hesaplı otobüs biletleri ile Aerobilet sizleri bekliyor olacak. Aerobilet’in sunduğu ekonomik seyahat ürünleri ile kendi tur rotanızı belirleyerek, Türkiye’nin dört bir yanını dolaşabilirsiniz. Coğrafi işaretli ürünleri bir an önce siz de keşfedin.
